Bagnet – krótka, sieczna broń biała związana bezpośrednio z długą bronią palną, której częścią składową stała się w XVII wieku, za wynalazcę bagnetu uważa się ministra wojny Ludwika XIV marszałka Franciszka Lauvoisa, a jago nazwa wywodzi się od francuskiego sztyletu bayonne albo od miasta Bayonne. Początkowo bagnet miał kształt sztyletu wkładanego trzonem rękojeści do lufy muszkietu wojskowego (bagnet szpuntowy), bagnet wyeliminował stopniowo z uzbrojenia piechoty broń drzewcową i doprowadził do zniesienia podziału na pikinierów oraz muszkieterów, u schyłku XVII wieku ulepszenia konstrukcyjne doprowadziły
Claymore – 1) typ dwuręcznego miecza szkockiego występujący w XV-XVI wieku, charakteryzujący się długa i wąską rękojeścią zakończoną okrągłą lub gruszkowatą głowicą oraz jelcem z opuszczonymi w dół ramionami, o formie Zbliżonej do trójkąta, często bogato rzeźbiony, 2) typ szkockiego pałasza występujący w XVIII-XIX wieku (również w Anglii) charakteryzował się rozbudowaną koszową oprawą rękojeści, wypełnioną wewnątrz płatem skóry bądź ozdobną tkaniną (w wersjach luksusowych).
Durendal – legendarnemu miecz rycerza Rolanda wykuty przez miecznika Madelgiera z Ratysbony.
Ekskalibur (Excalibur) – legendarny miecz króla Brytów Artura z legendy o tymże królu i Rycerzach Okrągłego Stołu.
Garda – nazwa przejęta z francuskiego (dosłownie straż) na określenie rozbudowanej formie zamkniętej rękojeści broni siecznej (rapier, szpada, niektóre pałasze).
Gladius – krótki miecz rzymski z głownią żelazną obosieczną, z ością przez środek i z ostro zarysowanym szczytem, z rękojeścią o kulistej głowicy z drewna lub z rogu z metalowym trzonem o karbowanej powierzchni lub ujętym w obłe pierścienie, z mało wydatnym „pudełkowym” jelcem, gladius noszony był przez lewe ramię po prawej stronie, w pochwie okutej metalem zwanej vagina, na pasie zwanym baltens.
Głowica – 1) rozszerzenie trzonu rękojeści broni siecznej powyżej uchwytu, utrudniające wyślizgnięcie się broni z garści, głowica występuje jako odrębna, przeważnie metalowa część charakterystyczna dla miecza, rapiera, szpady lub jako zgrubienie trzonu rękojeści, przeważnie pochylone ku przodowi, charakterystyczne m.in. dla szabel orientalnych, dla wzmocnienia głowic szablowych często, szczególnie w szablach europejskich, nakładano na nie metalowe okucia (kapturek), który dla lepszego przytwierdzenia miał rynienkowatego kształtu listwę (fartuch) spływający po grzbiecie trzonu aż do nasady jelca gdzie był mocowany pierścieniem, czasami dla dodatkowego wzmocnienia dodawano do fartucha dwa skrzydełka obejmujące sobą obustronnie trzon, 2) zwieńczenie, górna część niektórych typów broni obuchowej (buława, buzdygan, piernacz), przeznaczona do bezpośredniego rażenia, w zależności od typu i konstrukcji broni w kształcie kulistym, gruszkowatym itp., z guzami, piórami i kolcami, 3) zwieńczenie kolby pistoletów dawnych typów w postaci kuli (np. z kości słoniowej, dla przeciwwagi lufy, przy czym tak ukształtowana kolba mogła również pełnić rolę broni obuchowej po wystrzeleniu kuli.
Głownia – (staropolska głownia), brzeszczot, żelazo, z niemieckiego klinga, podstawowy element konstrukcyjny obok rękojeści każdej broni siecznej, służący do rażenia swoim ostrzem lub ostrzami, każda głownia ma bądź konstrukcyjne przewężenie zwane trzpieniem, płazy oraz umownie wyróżniane: zastawę, moc oraz sztych zwany po staropolsku cieńczyną.
Jelec – z fr. Garda, element konstrukcyjny rękojeści broni siecznej przeznaczony do ochrony ręki władającej bronią, składa się z krzyża (pręta metalowego prostopadłego do głowni o prostych końcach, wywiniętych esowato lub opuszczonych ku dołowi), który w niektórych przypadkach jest jedynym elementem obronnym, z wąsów w postaci dwóch par pionowych metalowych sztabek, które w części górnej obejmują sobą trzon rękojeści, a w części dolnej zachodzą na pochwę, następnie z kabłąka będącego przedłużeniem przedniego ramienia jelca, który łączy się z głowicą rękojeści oraz z obłęków bocznych zwanych również zewnętrznymi.
Karabela – najsławniejsza polska szabla pochodzenia orientalnego, charakterystyczne dla polskiej kultury artystycznej II połowy XVII i I połowy XVIII wieku, czyli dla okresu apogeum epoki sarmatyzmu, karabela jest będącą szablą dla wielu uosobieniem wszystkiego, co jest z polską, szlachecko-sarmacką przeszłością nierozerwalnie związane, a jej skomplikowane pochodzenie niewyjaśnione jednoznacznie, w każdym razie tak forma, jak i nazwa są bardzo stare (pierwsze polskie dane źródłowe dotyczące nazwy karabeli pochodzą ze schyłku XV wieku z akt wojennej wyprawy województwa kaliskiego i poznańskiego przeciwko Turkom i Włochom w latach 1997-1498).
Katana – Jeden z najważniejszych mieczy japońskich którego nazwa występuje w starych kronikach, choć pierwotnie oznaczała ona co innego; najstarsze miecze japońskie miały proste i jedno lub obosieczne głownie, z nich wytworzył się miech tachi zawieszany u pada brzuścem w dół, z czasem tachi stał się mieczem ceremonialnym, a jego orężną funkcję przejął katana – podobna w kształcie lecz krótsze (z głownią długości około 80 cm), mniej krzywa, inaczej oprawiana i noszona za pasem brzuścem głowni do góry. Trzon rękojeści katany, owalny w przekroju. Pochwa katany wykonana jest ba ogół z lekkiego drewna honoki. W domu miecz przechowywany był na specjalnym stelażu w pozycji leżącej, podróży chroniony był futerałem, prezentowaniu i podziwiane miecha poświęcony był specjalny rytuał – tak jak i wyzywaniu nieprzyjaciela do walki. Katana stanowiła komplet z krótszym od niej miechem wakizashi, który zwał się daisho.
Katzbalger – zachodnioeuropejski miecz piechoty używany na przełomie XV/XVI wieku, charakteryzujący się otwartą rękojeścią (sporadycznie zamkniętą) o trzonie rozszerzającym się ku grzybkowatej głowicy, jelcem przeważnie w kształcie litery „S” (w poziomie), szeroka i obosieczna głownia ciągniona była obustronnie w jedno lub kilka zbroczy. Nazwa tej broni pochodzi rzekomo od kociej skórki, którą owijano pochwy.
Kindżał – wschodni sztylet w kształcie jedno lub obosiecznego noża o różnej krzywiźnie głowni (rzadziej prostej i jednosiecznej) oraz bezjelcowej rękojeści okutej srebrną lub złotą blachą, zwężającej się w trzonie. Bron używana przez Persów, Arabów, Turków i ludy Kaukazu oraz Azji Środkowej, występującą też w Polsce w XVII wieku, lecz przeważnie jako trofeum wojenne.
Kukri – nepalski nóż do rzucania o krótkiej, sierpowatego kształtu głowni, ostrej od wewnątrz, z charakterystycznym zgrubieniem sztychu, spokrewniona z grecką machairą, broń Ghurków służących w brytyjskiej armii kolonialnej w XIX I XX wieku.
Maczeta – hiszp. machete, rodzaj tasaka, duży, ciężki nóż z rozszerzająca się głownią jednosieczną, z rękojeścią otwartą lub zamkniętą, jako bron używana była przez żołnierzy armii południowoamerykańskich.
Mizerykordia – krótki sztylet służący w średniowiecznej Europie do dobicia pokonanego i powalonego na ziemię przeciwnika – gest ten nazywany był elegancko przez Francuzów coup de grace (cios łaski). Broń charakteryzowała się cienką i kolczastą głownią, która można było przebić zbroję, bądź ją przecisnąć pomiędzy poszczególnymi elementami konstrukcyjnymi zbroi rycerskiej, nazw mizerykordii pochodzi od łacińskiego słowa miserere (łaska), gdy dobicie nim nazywano ciosem łaski, łaskawym pchnięciem akceptowanym w pojęciu średniowiecznej moralności europejskiej, mizerykordię noszono przy pasie rycerskim po prawej stronie.
Pałasz – długo broń sieczna przeznaczona przede wszystkim do ciecia, ale też i do kłucia. Pałasz charakteryzuje się długą i prostą jednosieczna głownią oraz rękojeścią przeważnie w stylu szablowym, rękojeści wcześniejsze były przeważnie otwarte, późniejsze od XVIII wieku zamknięte tylko z kabłąkiem, pochwy pałaszy wykonywano początkowo z drewna obciąganego skóra bądź tylko ze skóry i zaopatrywano je w metalowe okucia, a od XIX wieku wykonywano je na ogół wyłącznie z metalu. Pałasz był w Polsce bronią powszechnie używaną, jednakże nie współzawodniczył nigdy z szablą, ale za to z husarskim koncerzem. Pochodzenia nazwy tej broni zbiega się z drogą, jaką przybyła ona do Polski; polska nazwa pałasza i niemiecka: pallasch, wywodzą się od węgierskiej: pallos, a ta od tureckiej: pala, która oznaczała miecz lub krótką szablę.
Pochwa – futerał ochronny zabezpieczający sobą głownię broni siecznej, a niekiedy i rękojeści, dawne pochwy wykonywano przeważnie z łubków (staropolskie trzaski) tj. dwóch drewnianych listew oklejanych, obszywanych skórą lub tkaniną, zwanymi poszyciem, pochwę dla wzmocnienia okuwano blachą w tzw. okucia (staropolskie okowy) zabezpieczające górną oraz dolną część, a także odpowiednie okucie do zawieszenia broni. W czasach nowszych wykonywano pochwę w całości z metalowej blachy – wówczas miały one wewnątrz dwie drewniane listwy (tzw. wodzidła) izolujące sobą głownie od ścianę z wewnętrznych pochwy.
Rapier – długa broń sieczna przeznaczona do ciecia i do kłucia, bądź tylko do kłucia, charakteryzująca się długą i zawsze prostą obosieczna głownią oraz mniej lub bardziej rozbudowaną, zawsze zamknięta rękojeścią. Generalnie rapier dzieli się na: rapiery bojowe oraz rapiery pojedynkowe, wśród których można wyodrębnić dodatkowo popularne w XVI wieku rapiery kombinowane z pistoletami, będące formą broni sieczno-palnej. Zasadnicze elementy składowe rapieru, tj.: głownię, rękojeść oraz pochwę wytwarzali zwykle wyspecjalizowani rzemieślnicy osobno, a następnie montowano je w odrębnym warsztacie, nadając broni ostateczny kształt.
Rękojeść – element konstrukcyjny prawie każdej broni siecznej, służący do jej ujęcia ręką. W zależności od konstrukcji rękojeść może mieć następujące elementy składowe: trzon osadzony na trzpieniu głowni, okładziny zamiast trzonu mocowane do trzpienia za pomocą nitów, głowicę, kapturek, fartuch oraz pierścień, w zależności od występowania jelca oraz jego konstrukcji, można wyróżnić podstawowe rodzaje rękojeści: a) bezjelcowa otwarta, b) otwarta, c) półotwarta, d) zamknięta. Współczesne określenie rękojeści wywodzi się od staropolskich określeń: rękojęć, rękojmia.
Szabla – sieczna biała broń długa o zawsze zakrzywionej i jednosiecznej głowni (czasami o obosiecznym sztychu), przeznaczona głównie do cięcia, rzadziej do pchnięcia, charakteryzująca się trzema podstawowymi typami rękojeści: 1) otwartą (najstarszą), 2) półotwartą, 3) zamkniętą – przy czym rękojeść otwarta mogła mieć jelec, natomiast rękojeści półotwarte i zamknięte miały zawsze jelec. Budowa rękojeści oraz ukształtowanie głowni określały właściwości funkcjonalne szabli, stąd jej większa lub mniejsza krzywizna, która przy odpowiednim wyważeniu całości dawała możliwość cięcia na dużej powierzchni (w przeciwieństwie do miecza o prostej głowni, przeznaczonego do rąbania głównie na krótkiej powierzchni). Nazwa zapewne przywędrowała do Polski z Węgier (sablya).
Szczerbiec – koronacyjny miecz królów polskich, broń ceremonialna. Pochodzenie Szczerbca jest do dnia dzisiejszego niejednoznaczne i budzi szereg kontrowersji – przyjmuje się jednak że powstał na terenie Polski, natomiast jego chronologie ustala się między ostatnią ćwiercią XII a mniej więcej połową XIII wieku, po raz pierwszy użyto go do koronacji Władysława Łokietka w 1320 roku.
Szpada – długa biała broń sieczna przeznaczona wyłącznie do kłucia, wykształcona na zachodzie Europy w I połowie XVII wieku z formy rapieru, lecz krótsza od niego oraz delikatniejsza. Typowa szpada charakteryzowała się rękojeścią zamkniętą (raczej sporadycznie otwartą) o kulistej głowicy, z krótkim trzonem i jelcach dwóch obłękach przy ricassie oraz tarczką ochronną w kształcie dwóch półtarczek (w zależności od przeznaczenia do celów bojowych, pojedynkowych czy reprezentacyjnych – poszczególne elementy występowały lub nie).
Sztylet – puginał, nazwa staropolska: tulich, krótka broń sieczna przeznaczona do kłucia, wykonywana w całości z żelaza (ewentualne z trzonem z innych materiałów), sztylet charakteryzuje się profilowanym na ogół trzonem rękojeści, krótkim, profilowanym jelcem oraz stosunkowo krótką głownią o wielokątnym przekroju, często bogato zdobionym. Sztylet rozpowszechnił się w epoce europejskiego średniowiecza oraz renesansu, kiedy to pojawiło się wiele jego typów i form o różnym przeznaczeniu, wówczas to wykształcił się w trzech podstawowych formach, jako broń: cywilna, bojowa oraz towarzysząca innej długiej broni siecznej. Do popularnych średniowiecznych i renesansowych sztyletów należą: sztylet artyleryjski, Holbeina, lancknechtowski, nerkowy, sprężynowy, tarczowy i uszaty. Charakterystycznym sztyletem była także mizerykordia.
